�مَن مَاتَ وَ لَم یَعرِف إِمامَ زمانِهِ مَاتَ میتَه جاهِلِیَّه؛ پیامبر اعظم: هرکس بمیرد و امام زمان خود را نشناسد, به مرگ جاهلیت مرده است.�
پرسید: منظور از شخصی از امام صادق جاهلیت (در این گونه احادیث)، جهل مطلق نسبت به همه چیز است یا فقط جهل نسبت به شناخت امام است؟ آن حضرت فرمود:�جاهِلیه کُفرٍ وَ نِفاقٍ وَ ضَلالٍ؛ منظور، جاهلیت کفر و نفاق و گمراهی است�.
براساس این حدیث شریف که متواتر بین شیعه و سنی است، شناخت امام معصوم زمان، شرط خروج و نجات از جاهلیت و رمز ورود به دایره اسلام است و اگر کسی امام زمان خود را نشناسد، در واقع از گمراهی زمان جاهلیت خارج نشده و از دین و آیین اسلام بهره ای نبرده است.
مرگ جاهلی، به معنای مردن بدون شناخت خداوند و رسول اوست، و کسی که بدون معرفت امام زمان خویش بمیرد، گویا که به مرگ جاهلی یعنی بدون شناخت خدا و رسول او مرده است؛ گوییا هیچ بویی از اسلام (توحید، نبوت و دیگر معارف اسلامی) به مشامش نرسیده است.
بدین سان اگر معرفت منتهی نشود، فایده ای برای انسان نخواهد داشت و خدا و رسول او به معرفت امام زمان او را از جاهلیت نجات نخواهد بخشید. در واقع معرفت ظاهری خدا و رسول که به معرفت نینجامد، معرفتی بی فایده، بی اصل و ریشه، و به دور از حقیقت اسلام امام زمان(ع) خواهد بود.
یکی از چهار حالت زیر نتیجه و ثمره بی معرفتی نسبت به امام زمان است:
به صورت آشکار "کفر" همراه با عناد و انکار بی معرفتی نسبت به به صورت مخفیانه "نفاق" امام زمان همراه با کوتاهی و تقصیر "ضلالت" بدون عناد و انکار بدون کوتاهی و تقصیر " استضعاف" بی معرفتی نسبت به امام زمان یا همراه با عناد و انکار آشکار است که نتیجه آن "کفر" است و یا همراه با عناد و انکار مخفیانه است که نتیجه آن "نفاق" است.
در شاخه دیگر، بی معرفتی نسبت به می تواند بدون عناد و انکار و همراه با کوتاهی و تقصیر باشد که نتیجه آن امام زمان "ضلالت" و گمراهی است و یا بدون کوتاهی و تقصیر باشد که نتیجه آن "استضعاف" است که خود شعبه ای از "ضلالت" و گمراهی است.

نکته 1: ، کفر نتیجه عدم شناخت امام زمان امری نسبی، تشکیکی و دارای مراتب و نفاق و ضلالت است. بی معرفتی نسبت به امام زمان گوناگون است و به تبع آن جاهلیت در هر سه نوع خود (کفر و نفاق و ضلالت) نیز امری نسبی و دارای مراتب گوناگون خواهد بود.
به هر میزان که بی معرفتی نسبت به امام قوی تر و عمیق تر باشد، درجه جاهلیت در هر سه نوع خود (کفر و نفاق و ضلالت) زمان بیشتر و عمیق تر خواهد بود.
نکته 2: بی معرفتان نسبت به امام زمان در یکی از چهار دسته ذیل قرار می گیرند:
1. منکران مقصر و معاند که معرفی امام زمان از سوی خدا و رسول او و جانشینانش به ایشان رسیده، ولی در پذیرفتن آن کوتاهی ورزیده و عناد و عدم تسلیم خود را به صراحت ابراز داشته اند؛
2. از جانب خداوند و رسول او و جانشینانش به منکران مقصر و منافق که برایشان صورت پذیرفته، ولی در پذیرفتن آن و تکاپو برای معرفت معرفی الهی امام زمان بیشتر تقصیر و کوتاهی ورزیده و این عدم پذیرش را مخفی و پنهان نگاه داشته اند؛
3. جاهلان مقصر که معرفی امام زمان ایشان رسیده و آنان هرچند انکار و عنادی نسبت به آن حضرت نداشته اند، اما در تلاش برای شناخت حقیقی و معرفت بیشتر آن حضرت تقصیر و کوتاهی ورزیده اند؛
4. در حدیث نامبردار، نه فقط شناخت جاهلان به ایشان نرسیده و آنان در این راه کسب معرفت امام قاصر که معرفی الهی امام زمان کوتاهی و تقصیری نداشته اند. زمان گروه اول، کافرانند؛ گروه دوم، منافقانند؛ گروه سوم، ضالّین و گمراهانند؛ و گروه چهارم، مستضعفانند. از همین روست که امام می فرمایند: �مردم, راهی جز معرفت ما ندارند و به خاطر نشناختن ما عذری از صادق ایشان پذیرفته نیست. هرکس معرفت ما را داشته باشد, مؤمن و هر که ما (و مقامات ما) را انکار نماید, کافر است و کسی که معرفت ما را نه اقرار نماید و نه انکار, گمراه است...�.
نکته 3: منظور از معرفت امام زمان شناسنامه ای و معرفت به حسب و نسب (تبارشناسی) آن حضرت است. که منظور حقیقی از شناخت شؤونات و مقامات و بهره گیری از وجود نورانی آن حضرت در معرفت امام زمان پرتو ارتباط معرفتی است.
نکته 4: آنان که به معرفت سطحی و شناختی روئین و ظاهری نسبت به امام زمانشان دل خوش کرده اند، در شمار گروه سوم و دارای مراتبی از ضلالت و گمراهی اند.